Sprawność jest to nabyta i wykazana praktycznie biegłość - umiejętność harcerza w określonej dziedzinie.
Zdobywanie sprawności, a więc nabywanie biegłości i umiejętności w różnych dziedzinach, przewidziane jest wymaganiami stopni harcerskich, w których ustalono minimalną ilość sprawności konieczną do zdobycia kolejnego stopnia.
Zdobywanie sprawności może być formą zaliczenia części próby na stopień w niektórych dziedzinach. Wskazówki dla drużynowych w tym zakresie są zawarte przy wymaganiach sprawności oraz w części "metodyka".
Dla poziomu każdego stopnia harcerskiego przewidziane są sprawności odpowiedniego stopnia trudności oznaczonego gwiazdkami:
* sprawność I stopnia na poziomie młodzika-ochotniczki
** sprawność II stopnia na poziomie wywiadowcy - tropicielki
*** sprawność III stopnia na poziomie ćwika-pionierki.
W niektórych dziedzinach (samarytanka, wędrownictwo, obozownictwo) występują sprawności mistrzowskie. Warunkiem przystąpienia do ich zdobywania jest wcześniejsze zdobycie wyznaczonych III stopnia. Charakter sprawności mistrzowskiej ma też sprawność "trzy pióra".
Harcerz może zdobywać sprawności o stopniu trudności odpowiadającym poziomowi zdobywania stopnia harcerskiego lub wyższym, nie może natomiast zdobywać sprawności o stopniu niższym od poziomu zdobywanego stopnia. Zasada ta nie dotyczy harcerza orlego-wędrowniczki, dla których przeznaczone są zarówno sprawności mistrzowskie jak i sprawności III stopnia. [[ANEKS] W wyniku doświadczeń z lat 1982-1985, od 1986 roku, w części wiodących środowisk dokonano korekt dotyczących, pierwotnie, młodzieży starszej (15-19 lat) oraz dotyczących młodzieży studenckiej i osób dorosłych. Dotyczyły one zdobywania sprawności w których wymogiem zdobycia było posiadanie sprawności nizszego stopnia. W praktyce dotyczyło to także zdobywania tego typu sprawności przez harcerzy młodszych.]
2. Okres próby
Harcerz zgłasza drużynowemu swą decyzję o przystąpieniu do zdobywania sprawności przedstawiając kartę próby sprawności.
Sporządzenie karty próby ma na celu planowe i świadome podjęcie zadań indywidualnych lub związanych z pracą zastępu i drużyny. Młodszym harcerzom w opracowaniu próby powinien pomóc zastępowy lub starszy harcerz.
Po przedstawieniu karty próby - planu zdobywania sprawności drużynowy dopuszcza do próby sprawności. Decyzja ta może być zgłoszona w rozkazie.
Okres próby powinien trwać od jednego do dwóch miesięcy (dłużej dla sprawności trudniejszych). W tym czasie harcerz realizuje zaplanowane zadania, zdobywa wiedzę i umiejętności oraz wykazuje się swymi osiągnięciami. Prac wykonanych wcześniej oraz dla innych celów nie uwzględnia się.
Drużynowy lub wskazana przez niego osoba zalicza na karcie próby właściwe wykonanie zadań.
Próby na sprawności mistrzowskie przeprowadza komisja stopnia harcerza orlego - wędrowniczki.
W drużynie mogą być wprowadzone obowiązujące formy przeprowadzania prób sprawności, na przykład "próba końcowa" stanowiąca podsumowanie wykonanych prac, wskazana przy zdobywaniu niektórych sprawności.
3. Przyznanie sprawności
Drużynowy po stwierdzeniu na podstawie podpisanej karty próby zaliczenie wszystkich wymaganych czynności przyznaje sprawności i decyzję swoją ogłasza w rozkazie.
Zdobycie sprawności wpisuje się do ewidencji harcerza w książce pracy drużyny i książeczki służbowej. Karty prób przechowuje się w aktach drużyny.
4. Odznaki sprawności
Zdobycie sprawności uprawnia harcerza do noszenia jej odznaki na prawym rękawie munduru. Odznaki sprawności nosi się wyłącznie powyżej łokcia w trzech pionowych rzędach w odległości od siebie około 5 mm . Odznaki sprawności samarytańskich i sprawności "trzech piór" umieszcza się nad pozostałymi sprawnościami.
Odznaka sprawności w postaci symbolu o średnicy 3 cm (symbol i krąg w kolorze czerwonym) może być wyszyta bezpośrednio na mundurze lub przyszytym do munduru krążku z materiału mundurowego w kolorze khaki lub szarym dla harcerek - jednolicie w całej drużynie. Wskazane jest aby harcerz sam wyszywał odznaki zdobytych sprawności.
Odznaki sprawności na rękawie munduru wskazują, że harcerz zdobył potrzebne umiejętności, wykonał określone zadania wykazując w nich biegłość i gotów jest stosować nabyte umiejętności zawsze gdy zajdzie tego potrzeba.
5. Odebranie sprawności
Jeżeli harcerz posiadający sprawność wykaże w konkretnej potrzebie brak zaradności, błędnym wykonaniem zadania wyrządził szkodę lub postępuje niezgodnie z wymaganiami sprawności - sprawność może być odebrana.
Odebrania sprawności dokonuje drużynowy po zasięgnięciu opinii rady drużyny ogłaszając swą decyzję w rozkazie.
Odebranie sprawności mistrzowskiej dokonuje komisja stopnia harcerza orlego - wędrowniczki po zasięgnięciu opinii rady drużyny.
Po odebraniu sprawności wykreśla się ją w książeczce służbowej i w ewidencji harcerza. Harcerzowi nie wolno nosić jej odznaki na mundurze.
Powtórne przystąpienie do zdobywania sprawności może nastąpić dopiero po upływie sześciu miesięcy od jej odebrania.
I. ZASADY ZDOBYWANIA SPRAWNOŚCI HARCERSKIEJ
1. Sprawności harcerskie
