WSKAZÓWKI METODYCZNE DLA DRUŻYNOWYCH

        1. Sprawności harcerskie

        1. Sprawność to nabyta i wykazana praktycznie biegłość-umiejętność harcerza w określonej dziedzinie.

        2. Praktyczne wykazanie biegłości-umiejętności związane jest z czynem dokonanym prowadzącym do konkretnego, dającego się sprawdzić wyniku.

        3. Wymagania sprawności sformułowane są w związku z tym w taki sposób, że dają się sprowadzić do określeń "sporządził", "zademonstrował", "zorganizował", "nauczył młodszych" - a nie "umie", "zna", "interesuje się", "opowie".

        4. Z tego też powodu sprawność nie występuje w takich dziedzinach jak na przykład wiedza obywatelska i harcerska.

        5. Wymagania sprawności stanowią program indywidualnego rozwoju harcerza i harcerki w dziedzinach ujętych w wymaganiach stopni harcerskich oraz w innych dziedzinach wynikających z zainteresowań i zamiłowań.

        6. Wymagania sprawności w dziedzinie pracy rąk (umiejętności praktycznych) oraz pomocy bliźnim przeznaczone dla harcerek mogą stanowić część programu pracy drużyn żeńskich odpowiadając na potrzebę stworzenia takiego programu przy zachowaniu jednolitych wymagań stopni harcerskich dla chłopców i dziewcząt.

        2. Sprawności a stopnie harcerskie

        1. Sprawności powiązane są z systemem pięciu stopni harcerskich.

        2. Biegłość- umiejętność może wynikać z wymagań stopnia harcerskiego w danej dziedzinie. W takim przypadku wymagania sprawności odpowiadają wymaganiom stopnia (najczęściej stanowią ich rozszerzenie). Suma wymagań trzech kolejnych takich sprawności obejmuje pełny zakres podstawowego wyszkolenia harcerskiego w danej dziedzinie.

        3. Ujęte w ten sposób sprawności występują w następujących dziedzinach przewidzianych wymaganiami stopni :

          • znajomość miejsca zamieszkania (krajoznawstwo),

          • wycieczkowanie (wędrownictwo),

          • łączność,

          • terenoznawstwo,

          • pionierka i kucharstwo obozowe (obozownictwo),

          • samarytanka.

        4. Zdobywanie sprawności w tych dziedzinach może być formą zaliczania części próby na stopień.

        5. Podobnie można traktować zdobywanie sprawności w dziedzinach, w których biegłość-umiejętność wynika z zainteresowań harcerzy a wymagania sprawności nie odpowiadają wymaganiom stopni (w zakresie umiejętności praktycznych- pracy rąk oraz przyrody). Nabycie biegłości w wybranym przez harcerza wyspecjalizowanym zakresie wymaga przecież od zdobywającego sprawność większego wkładu pracy niż spełnienie dość ogólnych i łatwych wymagań stopnia.

        6. Zdobywanie stopnia harcerskiego może więc być (ale nie musi) oparte na zdobywaniu sprawności. W takim przypadku komisja stopni (drużynowy) przeprowadzająca próbę uznaje zdobycie odpowiedniej sprawności za zaliczenie próby w danej dziedzinie. Unika się w ten sposób podwójnego egzekwowania wymagań. Dla młodszych harcerza istotne jest dość szybkie (w porównaniu z dość długim okresem zdobywania stopnia) potwierdzenie osiągniętego poziomu wyróżnionego odznaką sprawności na rękawie. Zaletą takiego rozwiązania jest prostota i spójność systemu stopni i sprawności dotychczas funkcjonujących obok siebie.

        7. Warunkiem zaliczenia sprawności do próby na stopień jest :

          • zdobycie sprawności po przyznaniu poprzedniego stopnia harcerskiego.

          • zdobycie odpowiedniej sprawności o stopniu trudności odpowiadającym zdobywanemu stopniowi a w przypadku sprawności równoważnych także o stopniu trudności wyższym.

        8. Występują również sprawności, których wymagania nie są w ogóle powiązane z wymaganiami stopni (np. sprawności z zakresu kultury) chociaż niewątpliwie wpływają na kształtowanie sylwetki harcerza przewidzianej " ideą stopnia". Zdobywanie takich sprawności nie jest związane z równoczesnym zaliczaniem części próby na stopień.

        9. Wykaz sprawności, których zdobywanie może być formą zaliczania próby na stopień w odpowiedniej dziedzinie ujęty jest w odpowiedniej tabelce na końcu zbioru,

        10. Przykładowy przebieg zdobywania stopnia młodzika - ochotniczki drogą zdobywania sprawności:

          • zakończenie próby harcerza- harcerki,

          • zdobywanie wybranych pięciu sprawności spośród następujących:

            1. wskazidroga (punkt B.4 wymagań stopnia)
            2. sobieradek - sprawne ręce (B.5)
            3. lekka stopa (B.6)
            4. łazik (B.7)
            5. przyrodnik lub przyjaciel ptaków (B.8)
            6. łącznik (B.9)
            7. obserwator (B.10)
            8. sobieradek obozowy (B.11)
            9. kuchcik (B.11)
            10. higenista (B.12)

          • dopuszczenie do próby na stopień (część A wymagań na stopnia)

          • próba w zakresie wiedzy obywatelskiej (B.1), wiedzy harcerskiej (B.2) i umiejętności organizatorskich (B.3)

          • próba w zakresie dziedzin, w których harcerz nie zdobył sprawności (może być połączona z biegiem harcerskim)

          • bieg harcerski - próba samodzielności i zaradności (próba końcowa - sprawdzian cech przewidzianych "ideą stopnia")

          • przyznanie stopnia.

        11. Przykładowy wykaz sprawności, których zdobywanie może być formą zaliczania części próby na stopień harcerza orlego:

          • trzy pióra (B.1.1)
          • badacz (B.2.2)
          • samarytanin (B.4.1)
          • jedna ze sprawności z zakresu pracy rąk ludzkich - umiejętności praktycznych (B.4.2)
          • wyga (B.5.1)
          • wyga obozowy (B.5.2)
          • kwatermistrz (B.6)

        3. Organizacja zdobywania sprawności

        1. Drogi nabywania przez harcerzy biegłości mogą być różne, przykładowo:

          • wymagania sprawności wynikających z wymagań stopni harcerskich powinny stanowić treść pracy zastępów i drużyny;

          • umiejętności z innych dziedzin harcerze mogą nabywać uczestnicząc w kursach (np. kursie pływania, kursie dziewiarskim, kursie trębaczy, itp.), drogą indywidualnych kontaktów ze specjalistami i drogą własnej pracy;

          • zastęp może specjalizować się w wybranej dziedzinie (np. zastęp kolarski, zastęp znawców historii i zabytków miasta) albo też drużyna może zorganizować pracownię (np. fotograficzną, modelarską) lub zespół (np. muzyczny, teatralny).

        2. Próbę sprawności przeprowadza drużynowy lub wskazana przez niego osoba. Przeprowadzający próbę powinien posiadać daną sprawność lub odpowiednio wyższy stopień harcerski (w przypadku sprawności, których wymagania wynikają z wymagań stopni harcerskich). W przypadku sprawności wynikających z zainteresowań harcerzy przeprowadzający próbę powinien posiadać dany stopień lub odpowiednie przygotowanie fachowe, (wybrany i wskazany przez drużynowego specjalista nie musi być harcerzem). Jeżeli drużynowy nie ma gwarancji zapewnienia fachowości osoby przeprowadzającej próbę - powinien kierować harcerzy do innej drużyny, klubu harcerskiego, itp.

        3. Zdobywanie niektórych sprawności może być zakończone próbą końcową w postaci wykonania zadania podsumowującego (np. służba w kuchni obozowej na sprawność kucharza doskonałego), biegu (np. samarytańskiego), zawodów (np. narciarskich), marszu (np. marszu na orientację), itp. W takim przypadku przyznanie sprawności powinno nastąpić bezpośrednio po zakończeniu tej próby.

        4. Tworzenie nowych sprawności

        1. Zestaw sprawności w dziedzinach w których wymagania sprawności wynikają z wymagań stopni (patrz wyżej 2.2 i 2.3) jest zestawem zamkniętym - tworzenie nowych sprawności I, II i III stopnia w tym zakresie nie znajduje uzasadnienia.

        2. Można natomiast rozszerzać odpowiednio do potrzeb, specjalizacji i możliwości drużyny zakres mistrzostwa w tych dziedzinach na poziomie harcerza orlego-wędrowniczki nie ograniczając się do czterech przedstawionych sprawności samarytanina, wygi, wygi górskiego i wygi obozowego. To rozszerzanie zakresu mistrzostwa może mieć postać wprowadzania nowych sprawności lub też zdobywania uprawnień (np. przewodnika terenowego i miejskiego) i odznak (np. turystyki kwalifikowanej). Przestrzegać należy jedynie zasady nie uzależniania sprawności harcerskiej od uprawnienia lub odznaki

        3. W niektórych drużynach może zaistnieć potrzeba tworzenia sprawności III stopnia dotyczących wąskiej specjalizacji (zawodu) - np. tokarza, frezera, zegarmistrza, farbiarza, fryzjera, itp. Nic nie stoi na przeszkodzie utworzeniu takiej sprawności, ale nie uzasadnione byłoby włączanie jej do ogólnego zbioru - występuje przecież kilkaset zawodów.

        4. Wydaje się, że nieuzasdnione byłoby tworzenie sprawności w zakresie umiejętności praktycznych - pracy rąk oraz w zakresie sportu. W zakresie umiejętności praktycznych za osiągnięcie poziomu mistrzowskiego należałoby potraktować zdobycie zawodu (w szkole zawodowej, technikum, u rzemieślnika, na kursie zawodowym) zaś w zakresie sportu - uzyskanie państwowej klasy sportowej.

        5. Nieuzasadnione jest tworzenie sprawności:

          • mających na celu zastąpienie uprawnień w dziedzinach, w których te uprawnienia istnieją (np. nie ma uzasadnienia tworzenia sprawności "kierowcy" - harcerze powinni zdobywać prawo jazdy; sprawności "żeglarza" - harcerze powinni zdobywać stopnie żeglarskie, itp.),

          • uzależnionych od zdobycia uprawnień lub odznaki (np. nie ma sensu sprawność "piechura", która polega na zdobywaniu odznaki turystyki pieszej (OTP) PTTK,

          • związanych ze służbą, która powinna być bezinteresowna,

          • związanych udziałem w akcji, imprezie (można przecież ustanowić pamiątkową plakietkę).

        6. Przy ustalaniu wymagań nowych sprawności:

          • wymagania należy sformułować jako czynności dokonane związane z konkretną pracą ("zrobił", "wykonał", "przedstawił") a nie ogólnie ("zna", "opowie", "wie"),

          • w wymaganiach sprawności III stopnia należy zamieścić punkt "nauczył młodszych...", "zorganizował szkolenie...", itp.

          • przystąpienie do zdobywania sprawności mistrzowskiej należy uzależnić od wcześniejszego zdobycia wyznaczonej sprawności II stopnia.

        5. Sprawności a uprawnienia i odznaki

        1. W drużynach harcerskich specjalizujących się w określonych dziedzinach (wodnych, żeglarskich, lotniczych, pożarniczych, krótkofalarskich, itp.) harcerze przechodzą szkolenie specjalistyczne i zdobywają uprawnienia państwowe lub odznaki. Szkolenie takie może mieć formę zdobywania sprawności, których wymagania ustalają samodzielnie zainteresowane drużyny.

        2. Należy zwrócić uwagę, że uprawnienia lub odznaki nie stanowią elementu metodyki harcerskiej, stanowią świadectwo umiejętności lub wyczynu i ich zdobywanie może być jedynie częścią programu drużyny opracowanego jako program harcerski.

        3. Szkolenie specjalistyczne i uprawnienia w przykładowo wybranych dziedzinach:

          dziedzina uprawnienia uwagi o sprawnościach harcerskich
          ruch drogowy -karta rowerowa
          -prawo jazdy          		 karta rowerowa zastępuje sprawność harcerską
          pływanie -karta pływacka
          -specjalna karta pływacka          		 sprawności pływaka i pływaka doskonałego mogą stanowić formę przygotowania do zdobywania uprawnień
          ratownictwo wodne -stopnie ratowników wodnych  
          żeglarstwo -stopnie żeglarskie
          -stopnie motorowodne          		 można wprowadzić sprawności stanowiące formę przygotowania do zdobywania uprawnień
          krótkofalarstwo -świadectwo uzdolnienia
          -uprawnienia operatorskie          		 można wprowadzić sprawności stanowiące formę przygotowania do zdobywania uprawnień
          lotnictwo -odznaki i klasy modelarstwa lotniczego
          -klasy lotniarskie
          -klasy szybownicze
          -świadectwo skoczka spadochronowego          		 wymagania sprawności lotniczych stanowią program szkolenia specjalistycznego i formę przygotowania do zdobywania uprawnień modelarskich

        4. Proponowane sprawności z zakresu żeglarstwa (zgodna z metodyką harcerską forma przygotowania do zdobywania stopni żeglarskich) - stosowane w kilku drużynach:

          1. junga
          2. szturman
          3. szkutnik
          4. flis
          5. wodniak
          6. bosman
          7. oryl
          8. szyper
          9. nawigator
          10. obserwator wodny
          11. meteorolog
          12. wioślarz
          13. szotmen
          14. sternik
          15. kuk

        5. Proponowane sprawności z zakresu krótkofalarstwa - stosowane w jednej z drużyn:

          1. nasłuchowiec
          2. radiooperator
          3. radiotropiciel
          4. radiotelegrafista
          5. radioamator
          6. radioelektronik

        6. Proponowane sprawności z zakresu lotnictwa - ujednolicone i stosowane we wszystkich drużynach lotniczych:

          1. konstruktor latawców,
          2. modelarz kartonówkowy
          3. młody baloniarz,
          4. modelarz makiet lotniczych I,
          5. młody spadochroniarz,
          6. młody szybownik,
          7. młody astronauta,
          8. modelarz makiet lotniczych II,
          9. rozpoznawca lotniczy,
          10. młody lotnik,
          11. kolekcjoner lotniczy,
          12. historyk lotniczy,
          13. meteorolog lotniczy,
          14. radiomodelarz,
          15. konstruktor lotniczy,
          16. pomocnik sędziego sportowego,
          17. układacz spadochronów,
          18. dyżurny startu spadochronowego.

        6. Zalecane lektury

        R. Baden-Powell - "Wskazówki dla skautmistrzów".




        poprzednia powrot nastepna